Συνηθίζουμε πολλές φορές να χρησιμοποιούμε την έκφραση “Ψωροκώσταινα” που αναφέρεται στο ελληνικό κράτος ως κράτος φτωχό, που βασίζεται το περισσότερο στην εθελοντική συνδρομή.
Πίσω από την έφραση αυτή που όλοι λίγο πολύ γνωρίζουμε κρύβεται ένα υπαρκτό πρόσωπο η Πανωραία Χατζηκώστα μια αρχόντισσα απο την Μικρα Ασία.
Μια γυναίκα πανέμορφη που από κυρά και αρχόντισσα στο Αϊβαλί, έγινε μια γενναιόδωρη ζητιάνα, και έσωσε δεκάδες ορφανά από την πείνα.
Ήταν η κάποτε αρχόντισσα των Κυδωνιών, του Αϊβαλιού, Πανωραία Χατζηκώστα, σύζυγος πάμπλουτου Αϊβαλιώτη εμπόρου, που φημιζότανε όχι μόνο για τα πλούτη του άνδρα της, μα και για τα πολλά δικά της κι ακόμα για την ομορφιά της.
Το 1821, μετά την καταστροφή του Αϊβαλιού από τους Τούρκους, μεγάλο μέρος του πληθυσμού του σφαγιάστηκε και το υπόλοιπο βρήκε σωτηρία στα Ψαρά. Τόσο τον άντρα της, Κώστα Αϊβαλιώτη, πλούσιο έμπορο, όσο και τα παιδιά της, τους έσφαξαν μπρος τα μάτια της οι Τούρκοι.
Κατά καλή της τύχη ένας ναύτης την βοήθησε και μαζί με άλλους και την ανέβασε σε ένα καράβι που ξεμπάρκαρε στα Ψαρά.
Η ίδια πάμφτωχη και ολομόναχη, βρέθηκε αρχικά στα Ψαρά, απ’ όπου πήρε και το προσωνύμιο Ψαροκώσταινα.
Εκεί αναγνωρίστηκε από τον ομοιοπαθή της Βενιαμίν τον Λέσβιο, την προστάτεψε και τον ακολούθησε στην Πελοπόννησο. Στο Ναύπλιο, ο Βενιαμίν παρέδιδε μαθήματα για να ζήσει και η Πανωραία, για να ζήσει, άρχισε να ξενοπλένει και αργότερα ζητιάνευε στους δρόμους του Ναυπλίου.
Η “Ψωροκώσταινα” καταγράφηκε στην ιστορική μνήμη, όταν, σύμφωνα με αναφορές της εποχής, προσέφερε τα ελάχιστα υπάρχοντά της στον έρανο που έλαβε χώρα στο Ναύπλιο για την ενίσχυση των πολιορκημένων του Μεσολογγίου, το 1826.
Το 1826, ενώ μαίνονταν η πολιορκία του Μεσολογγίου από τον Ιμπραήμ, διενεργήθηκε έρανος στην κεντρική πλατεία της πόλης, για την ενίσχυση των αποκλεισμένων μαχητών. Οι υπεύθυνοι μάταια ζητούσαν από τον πολύπαθο λαό να βάλει το χέρι στην τσέπη. Η φτώχεια και η εξαθλίωση ήταν συγκάτοικος σε κάθε ελληνικό σπίτι.
Τότε αυτή η φτωχότερη όλων, έβγαλε το ασημένιο δαχτυλίδι που φορούσε στο δάχτυλό της και μαζί με ένα γρόσι που είχε στην τσέπη της, τα ακούμπησε στο τραπέζι : «Δεν έχω τίποτα άλλο από αυτό να προσφέρω στο μαρτυρικό Μεσολόγγι».
Η απρόσμενη αυτή χειρονομία «ξύπνησε» το ελληνικό φιλότιμο. Ένας, ένας όλοι άρχισαν να αποθέτουν στο τραπέζι του εράνου λίρες, γρόσια και ασημικά, ότι είχε ο καθένας από το υστέρημά του.
Την εποχή που κυβερνούσε την Ελλάδα ο Καποδίστριας σε μια συνεδρίαση της Συνέλευσης, κάποιος θέλοντας να πει για τη φτώχεια του Ελληνικού Δημοσίου, το παρομοίασε με την πασίγνωστη ζητιάνα.
Έκτοτε χρησιμοποιούμε την έκφραση “Ψωροκώσταινα” που αναφέρεται στο ελληνικό κράτος ως κράτος φτωχό, που βασίζεται το περισσότερο στην εθελοντική συνδρομή και προσπάθεια των κατοίκων του παρά στη σωστή και επιστημονική οργάνωση και διαχείριση των εσόδων του
