Η Μέθοδος ΒΑΝ είναι μια πειραματική ερευνητική μέθοδος για την πρόγνωση σεισμών που δημιουργήθηκε το 1981.
Η πρόβλεψη των σεισμών σύμφωνα με τη μέθοδο ΒΑΝ βασίζεται κυρίως στην ανίχνευση των σεισμικών ηλεκτρικών σημάτων (SES, Seismic Electric Signals). Στα πλαίσια της έρευνας αυτής εισήχθη το 2001 και η έννοια του «φυσικού χρόνου».
Η εποχή του ΒΑΝ, της μεθόδου πρόγνωσης σεισμών είχε μόλις ξεκινήσει.Πίσω στο 1981 τα πράγματα έδειχναν πολύ αισιόδοξα στον συγκεκριμένο τομέα .Η αφορμή ήταν σεισμοί στις Αλκυονίδες νήσους που κράτησαν 10 ολόκληρες ημέρες (24 Φεβρουαρίου- 4 Μαρτίου) και ήταν μεγέθους έως και 6.7 της κλίμακας Ρίχτερ.
Τότε οι επιστήμονες Παναγιώτης Βαρώτσος, Καίσαρ Αλεξόπουλος και Κωνσταντίνος Νομικός παρουσίασαν στο Όσλο τη μέθοδο “BAN”, η οποία πήρε το όνομά της από τ’ αρχικά των επιθέτων τους.
Το ΒΑΝ αποτελούσε μια πειραματική μέθοδο για την πρόγνωση των σεισμών, η οποία βασιζόταν κυρίως στην ανίχνευση των σεισμικών ηλεκτρικών σημάτων (SES, Seismic Electric Signals) και στηριζόταν σε εργασίες των Βαρώτσου και Αλεξόπουλου που ανέφεραν την πόλωση ή αποπόλωση των κρυστάλλων που υποβάλλονται σε μεταβολές θερμοκρασίας ή πίεσης παρουσία ηλεκτρικού πεδίου.
Βασικά οι εμπνευστές του ΒΑΝ, διατείνονταν πως οι σεισμοί μπορούσαν να προβλεφθούν με απόλυτη επιτυχία, καθώς καταγράφονταν «σήματα» περίπου 7 ώρες νωρίτερα που προειδοποιούσαν για το τι θ’ ακολουθήσει.
Τα τηλεγραφήματα. Δεν είναι λίγοι αυτοί που έχουν στρέψει τα βέλη τους κατά της συγκεκριμένης μεθόδου, η οποία εμπεριείχε και την «πρωτότυπη για τα επιστημονικά δεδομένα τεχνική της ανταλλαγής των τηλεγραφημάτων», όπως την έχει χαρακτηρίσει κορυφαίος Έλληνας σεισμολόγος.
«Έπειτα από κάποιον σεισμό διέρρεε στον Τύπο αντίγραφο τηλεγραφήματος με περιεχόμενο: “Επισκέπτης (δηλαδή ο σεισμός) έρχεται από Δ-300”, δηλαδή από απόσταση 300 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο όπου ερευνητής προσπάθησε να πείσει με την “τεχνική” των τη λεγραφημάτων», ανέφερε ο ίδιος.
Έως το 1984 η ομάδα ΒΑΝ, σύμφωνα με ανακοίνωση του κ. Βαρώτσου, είχε προβλέψει επιτυχώς 21 σεισμούς μέσω των ηλεκτρικών σημάτων που είχαν καταγραφεί όχι ακριβώς επτά ώρες πριν από τη γένεσή τους, αλλά από 6 έως 115 ώρες. Έναν χρόνο αργότερα οι σεισμοί που προβλέφθηκαν έγιναν 31 – σύμφωνα πάντα με ανακοινώσεις του ιδίου- ενώ το χρονικό παράθυρο προειδοποίησης είχε ανοίξει από 6 ώρες έως 6 ημέρες. Τον επόμενο χρόνο- 1986- οι σεισμοί που είχαν προγνωστεί έγιναν 42 και ο χρόνος πρόβλεψης από 7 ώρες έως 5 ημέρες. Τότε υπήρξαν και οι πρώτες αντιδράσεις για την αποτελεσματικότητα του συστήματος καθώς μερίδα επιστημόνων υποστήριξε ότι δεν υπήρξε ειδοποίηση για τον σεισμό της Καλαμάτας.
Σε παγκόσμιο επίπεδο υπήρχε ένα μεγάλο κλίμα θαυμασμού επιστημονικό επίπεδο αλλά και αισιοδοξίας της παγκόσμιας κοινής γνώμης.
Όμως όπως συχνά συμβαίνει σε αυτόν τον τόπο εντός των «τειχών» η μέθοδος συνάντησε τεράστιες αντιδράσεις, με «πρωτεργάτες» τους Γ. Παπαζάχο, Ι. Δρακόπουλο και Γ. Σταυρακάκη.
Οι επικριτές απέρριπταν το ΒΑΝ, καθώς θεωρούσαν πως τα «διαβόητα» ηλεκτρικά σήματα δεν αποτελούν τίποτε περισσότερο από θόρυβο ή παραπλανητική ηλεκτρομαγνητική δραστηριότητα, η οποία ουδεμία σχέση έχει με την σεισμική δραστηριότητα.
Οι τόνοι ανάμεσα στις δύο «αντιμαχόμενες» πλευρές ανέβηκαν επικίνδυνα τον Δεκέμβριο του 1981. Τότε, με τον φονικό σεισμό στη Λέσβο (7.2 Ρίχτερ), οι μεν ισχυρίζονταν ότι τον είχαν προβλέψει, οι δε αρνούνταν κατηγορηματικά ότι υπήρχε πρόβλεψη, με το Υπουργείο Δημοσίων Έργων να τάσσεται στο πλευρό των δεύτερων.
Ένας άλλος σεισμός 5.9 της κλίμακας Ρίχτερ στην Ηλεία προβλέφθηκε απο το ΒΑΝ και επιβεβαιώθηκε από επίσημα χείλη, μιας και το ΥΠΕΧΩΔΕ αναγνώρισε το γεγονός.
Την δεκαετία του 1990-2000 η κατάσταση «επιδεινώθηκε» με τα δυο «στρατόπεδα» να συνεχίσουν να μάχονται μέχρι τελικής πτώσεως,. Με τα επεισόδια αντιπαράθεσης να συνεχίζονται και πάλι το 2001 όταν και εισήχθη η έννοια του «φυσικού χρόνου»- φτάνουμε στο σήμερα.Δυστυχώς το ΒΑΝ δεν έχει γίνει καθολικά αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα στη χώρα.
Και ενώ στη Ελλάδα επικρατεί απόλυτη σύγχυση σχετικά με το ΒΑΝ Μεξικανοί επιστήμονες, με τη μεθοδολογία της ομάδας ΒΑΝ, προβλέψαν τον φονικό σεισμό των 8,2 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που «χτύπησε» το νότιο Μεξικό .
Το Μάιο του 1995 η Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου είχε διοργανώσει συνέδριο για τα αποτελέσματα του ΒΑΝ. Σε αυτό το διήμερο η ομάδα είχε ανακοινώσει ότι έχει ισχυρό σήμα στην περιοχή των Ιωαννίνων και αναμένει εκεί σεισμό 6 και 6,5.
Επίσης ο καθηγητής Σεισμολογίας Παναγιώτης Βαρώτσος,τρεις εβδομάδες πριν το χτύπημα του Εγκέλαδου, είχε προβλέψει και ενημερώσει εγκαίρως για τον σεισμό των 7,6 Ρίχτερ της Ιαπωνίας.
Παρά τις αντιπαραθέσεις και τις διαφωνίες που έχουν υπάρξει στην επιστημονική κοινότητα σχετικά με την αξιοπιστία και την ακρίβεια της μεθόδου ΒΑΝ, η ομάδα συνεχίζει την έρευνά της στον τομέα της σεισμικής πρόγνωσης.
Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες που να υποδεικνύουν ότι η ομάδα ΒΑΝ έχει εκδώσει κάποια ανακοίνωση σχετικά με τη σεισμική δραστηριότητα στη Σαντορίνη.
