Περιήγηση στην μοναδική Μοναστική Πολιτεία του Άγιου Όρους -ιστορικά στοιχεία

Enjoy News2 εβδομάδες πριν

10 λεπτά ανάγνωσης

Η Ιερά Κοινότητα Αγίου Όρους είναι ένα αυτοδιοίκητο και αυτόνομο τμήμα του Ελληνικού Κράτους στη χερσόνησο του Όρους Άθως της Χαλκιδικής. Κρύβει φοβερούς θησαυρούς της ορθοδοξίας και είναι σημείο αναφοράς των ορθοδόξων Χριστιανών καθώς αποτελεί μια ιδιαίτερη κοινότητα με ιστορία πολλών αιώνωνΑπό το 1988 συγκαταλέγεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Μύθοι

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, το όρος Άθως συνδέεται με τη γιγαντομαχία μεταξύ των Γιγάντων και των ολύμπιων θεών, ηγέτης των πρώτων ήταν ο Άθως. Ο Άθως πέταξε από τη Θράκη έναν τεράστιο βράχο εναντίον του Ποσειδώνα, αλλά αστόχησε και ο βράχος έπεσε στη θάλασσα, δημιουργώντας το όρος, στο οποίο δόθηκε το όνομά του.

Η Αγία Κορυφή είναι το ψηλότερο σημείο του Άγιου Όρους. Η δύσκολη ανάβαση στα 2.033 μέτρα και το ιστορικό εκκλησάκι,είναι εξαιρετικά δύσκολη.

Το Άβατο

Σύμφωνα με το άρθρο 186 του Κ.Χ.Α.Ο. “η εις την χερσόνησον του Αγίου Όρους είσοδος των θηλέων κατά τα ανέκαθεν κρατούντα απαγορεύεται“. Η απαγόρευση αυτή κυρώνεται και ποινικά με τη διάταξη του άρθρου 43β του Ν.Δ. της 10ης Σεπτεμβρίου 1926 “περί κυρώσεως του Καταστατικού Χάρτου του Αγίου Όρους”, το οποίο προστέθηκε με το Ν.Δ. 2623/1953 (ΦΕΚ Α΄ 268/28.9.1953)^[45] και προβλέπει ότι “η παράβασις του άρθρου 186 του Καταστατικού Χάρτου επισύρει την ποινήν φυλακίσεως δύο μηνών μέχρις ενός έτους“.^[46] Ο περιορισμός αυτός έχει την πνευματική του βάση στην παρθενία των μοναχών και την αφιέρωση του Όρους στη Θεοτόκο. Ονομάζεται άβατον και ισχύει από την αρχή της σύστασης της ιδιόρρυθμης πολιτείας, αν και κατά το παρελθόν σε στιγμές ανάγκης έχει καμφθεί.

Πολιτικά το Αγιον Όρος υπάγεται στο υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος, όσον αφορά τη θρησκευτική ζητήματα ανήκει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.

Η επίσημη γλώσσα επικοινωνίας μεταξύ των μοναστικών κοινοτήτων με την Ιερά Κοινότητα και παρά την εγκαταβίωση και Ρώσων, Σέρβων, Βουλγάρων και Ρουμάνων μοναχών στο Άγιο Όρος, όλα τα έγγραφα της Ιεράς Κοινότητας, των Ιερών Μονών και των εξαρτημάτων τους πρέπει να συντάσσονται στην ελληνική γλώσσα (άρθρο 26 Κ.Χ.Α.Ο.).

Ιστορικά στοιχεία.

Την βυζαντινή περίοδο και με σιγίλιο του Βασιλείου Α΄ το 883 παραχωρήθηκε το προνόμιο, μαζί με άλλα, της διοικητικής αυτοδιοίκησης και ο Λέων ΣΤ΄ αναγνώρισε την ανεξαρτησία του όρους το 908.

Παρόλο ότι, από το 843 υπήρχαν κάποιες ομάδες ασκητών, εντούτοις, η επίσημη έναρξη της οργάνωσης του μοναστηριακού βίου έγινε με την ανέγερση της Μονής της Μεγίστης Λαύρας από τον όσιο Αθανάσιο το 963.

Το πρώτο «Τυπικό» δηλαδή ας πούμε το Σύνταγμα το οποίο καθόριζε τους κανόνες του κοινοβιακού βίου του Αγίου Όρους υπογράφηκε από τον αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή το 972. Το «Τυπικό» το οποίο ονομάζεται και «Τράγος» διότι γράφτηκε σε δέρμα τράγου, φυλάσσεται στο Πρωτάτο.

Το 1043 υπογράφτηκε από τον Κωνσταντίνο Μονομάχο το «Τυπικό» ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό διάταγμα το οποίο απαγορεύει στις γυναίκες να εισέρχονται στο Περιβόλι της Παναγίας, όπως ονομάζεται η όλη περιοχή του Άθω.

Το 1045 η χερσόνησος του Άθω πήρε το όνομα Άγιον Όρος.Σήμερα στο Άγιο Όρος υπάρχουν 20 Κοινόβιες Ιερές Μονές, εκ των οποίων οι περισσότερες είναι Ελληνικές εκτός από μία Ρωσική, μία Σέρβικη και μία Βουλγάρικη.Οι Ιερές Μονές του Αγίου Όρους, οι καλούμενες και Αθωνικές, είναι αυτοδιοίκητες και διοικούνται σύμφωνα με ένα εσωτερικό κανονισμό, τον οποίο ψηφίζουν οι ίδιες οι Μονές και εγκρίνει η Ιερά Κοινότητα.

Γερμανική Κατοχή

Όταν εκδηλώθηκε ο Ελληνοιταλικός πόλεμος η μοναστική κοινότητα του Άθω δεν αδιαφόρησε . Μάλιστα οι νεώτεροι μοναχοί μετέβησαν στις Καρυές προκειμένου να λάβουν φύλλο πορείας για το μέτωπο. Όμως το Ελληνικό κράτος αρνήθηκε τη συμμετοχή εθελοντών στον πόλεμο ιδιαίτερα αν αυτοί ήταν κληρικοί ή μοναχοί. Επίσης οι μονές διέθεσαν το υποζύγιά τους χωρίς αποζημίωση, ενώ διοργάνωσαν και εράνους σε είδη και χρήματα για την βοήθεια του Ελληνικού στρατού. Σε όλη αυτήν την κινητοποίηση έμειναν ουδέτεροι οι Ρώσοι και οι Βούλγαροι μοναχοί Η προέλαση των γερμανικών στρατευμάτων στο ελληνικό έδαφος ανησύχησε τους μοναχούς: ο Διοικητής του Αγίου Όρους πρότεινε τη διαφυγή των χειρογράφων και των λοιπών κειμηλίων των μονών καθώς και τη φυγάδευση όσων μοναχών είχαν αναπτύξει αντιστασιακή δράση, εκτός Αγίου Όρους, στην Αθήνα ή τα νησιά του Αιγαίου. Τελικά πολλές μονές τα έκρυψαν τα κειμήλια σε κατακόμβες. Με την κατάληψη της Θεσσαλονίκης οι πολιτικές και αστυνομικές αρχές του Άθω περιήλθαν σε κατάσταση πανικού. Στις Καρυές συνήλθε η Ιερά Κοινότητα και συγκρότησε πολιτοφυλακή από μοναχούς και λαϊκούς. Παράλληλα ελήφθησαν μέτρα ανακουφιστικά των Ελλήνων στρατιωτών που έφθαναν στην χερσόνησο του Άθω και βοηθήθηκαν να διαπεραιωθούν στα νησιά του Αιγαίου. Αρχικά οι Γερμανοί έφθαναν στο Άγιον Όρος κατά πολύ μικρές ομάδες στη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας του Απριλίου του 1941. Η επίσημη απόβαση έγινε στη Μονή Βατοπεδίου μια εβδομάδα αργότερα από τον Περιφερειακό Φρούραρχο Λαγκαδά με τη συνοδεία ενός ταγματάρχη κι ένοπλου αποσπάσματος. Την επόμενη ημέρα μετέβησαν στις Καρυές. Τα μέλη της Ιεράς Κοινότητας ζήτησαν να προστατευθεί το Άγιον Όρος από μια πιθανή Βουλγαρική κατάληψη, ενώ ο Γερμανός ταγματάρχης τους διεμήνυσε εμπιστευτικά να αποστείλουν σχετική επιστολή προς τον Χίτλερ προκειμένου να διασφαλίσει το καθεστώς αυτό.

Τελικά τον Ιούνιο του 1941 φθάνει στο Άθω μικτή αποστολή από γερμανούς αξιωματικούς και επιστήμονες επικεφαλής της οποίας ήταν ο Γερμανός βυζαντινολόγος Φραντζ Ντόλγκερ – παλιός γνώριμος των μοναχών του Αγίου όρους από παλιότερες εκεί επισκέψεις – του πανεπιστημίου του Μονάχου, με σκοπό τη μελέτη και φωτογράφηση εγγράφων και χειρογράφων που βρίσκονταν στις βιβλιοθήκες του Αγίου όρους.

H Ουρανούπολη

Στα σύνορα του Αγίου Όρους, δεσπόζει η πανέμορφη Ουρανούπολη οποία θεωρείται η πύλη, ή το κατώφλι όπως λέγεται της εισόδου του Αγίου Όρους.

Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Άθως και είναι το τελευταίο κοσμικό χωριό πριν μπει κάποιος στο Άγιο Όρος.Καθημερινά οι προσκυνητές του Άγιου Όρους μπορούν να το επισκεφτούν με τα καραβάκια τα οποία ξεκινούν από την Ουρανούπολη και φτάνουν μέχρι τη λιμάνι της Δάφνης, το οποίο είναι το επίνειο του Αγίου Όρους.Τους καλοκαιρινούς μήνες εκτελούνται κρουαζιέρες από το λιμάνι της Ουρανούπολης προς τη δυτική πλευρά του Άθω.Έτσι δίνεται δίδεται στους επισκέπτες η ευκαιρία να δουν έστω κι από μακριά ένα μεγάλο αριθμό Μοναστηριών.

Στα νοτιοδυτικά του χωριού βρίσκεται ο πολύ εντυπωσιακός και εξαιρετικά διατηρημένος Βυζαντινός πύργος του Προσφορίου που χρονολογείται από το 14ο αιώνα.Η Ουρανούπολη έλαβε τη σημερινή της ονομασία γύρω στα 1960, οπότε και ξεκίνησε να αναπτύσσεται τουριστικά.

Το Λιμανάκι της Δάφνης

Στο μικρό, γραφικό αλλά πολύ ζωντανό λιμανάκι της Δάφνης.Η Δάφνη είναι ένας μικρός οικισμός με πληθυσμό περίπου 30 – 40 άτομα.Βρίσκεται στη δυτική πλευρά της χερσονήσου του Άθω.Τα καραβάκια με τους προσκυνητές που θέλουν να επισκεφθούν τα Μοναστήρια του Όρους ξεκινούν από την Ουρανούπολη και κάνοντας μια διαδρομή 45 λεπτών κατευθύνονται στη Δάφνη η οποία και αποτελεί το δυτικό επίνειο του ΄Αγίου Όρους.Είναι το λιμάνι του Αγίου Όρους από το οποίο μπορεί κάποιος να επισκεφθεί τα Μοναστήρια της νοτιοδυτικής και κεντρικής περιοχής πλευρά του Όρους.Υπάρχουν κάποιες υπηρεσίες όπως Ταχυδρομείο Τελωνείο, Αστυνομία κλπ.Επίσης υπάρχουν κάποια καταστήματα τα οποία πουλούν διάφορα προϊόντα των Μοναστηριών.

Kαρυές

Στις Καρυές είναι η έδρα του Πρώτου.Εδώ βρίσκεται το κτήριο της Ιεράς Κοινότητας.Σε αυτό το κτήριο συνεδριάζουν ο Πρώτος και οι εκπρόσωποι ( Ηγούμενοι) των 20 Μοναστηριών του Όρους κι οι οποίοι αποτελούν την Ιερά Επιστασία του Αγίου Όρους.Οι εκπρόσωποι διαμένουν σε ειδικά καταλύματα τα επονομαζόμενα Κονάκια.

Ο Καθεδρικός Ναός των Καρυών είναι το Πρωτάτο.

Το Πρωτάτο είναι η έδρα του Πρωτοεπιστάτη δηλαδή του Πρώτου.Είναι ένας πανέμορφος ναός με εξαιρετική εικονογράφηση η οποία φιλοτεχνήθηκε το 13 αιώνα από το αγιογράφο Μανουήλ Πανσέληνο
έναν από τους σπουδαιότερους αγιογράφους της εποχής.

Εκτός από την αγιογράφηση του Μανουήλ Πανσελήνου ο ναός φιλοξενεί τη θαυμάσια εικόνα της Μαρίας Θεοτόκου «ΆξιονΕστί».

Στο Πρωτάτο γίνονται όλες οι Λειτουργίες στις οποίες συμμετέχουν ο Πρώτος και οι ηγούμενοι των μονών.Στις Καρυές βρίσκεται και ο πολιτικός διοικητής του Όρους, όπως και οι διάφορες υπηρεσίες, ΔΕΗ ΟΤΕ κλπ.Στο αρχειοφυλάκιο του Πρωτάτου φυλάσσεται το πρώτο Τυπικό του Αγίου Όρους, ο λεγόμενος «Τράγος» (972), με το οποίο εισάγεται επίσημα το κοινοβιακό σύστημα στο Άγιο Όρος και το οποίο διασώζει την ιδιόχειρη υπογραφή του αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή.Οι Καρυές βρίσκονται σε υψόμετρο 233 μέτρων και έχουν πληθυσμό 260 τόμων.

Η Ιερά Μονή Σταυρονικήτα

Η Ιερά Μονή Σταυρονικήτα στέκεται αγέρωχη και όμορφη δίπλα στο γαλάζιο της θάλασσας, σε ένα βράχο ύψους πενήντα μέτρων στο ανατολικά του Αγίου Όρους. Η μονή είναι αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο, ο οποίος κατέχει ιδιαίτερα τιμώμενη θέση στο Άγιον Όρος. Η σημερινή μοναστική δύναμη της Μονής, ανέρχεται περίπου στα 40-45 άτομα.

Το Καθολικό της Μονής ολοκληρώθηκε το 1527 και η αγιογράφηση του εσωτερικού του, που θεωρείται μια από τις πιο θαυμαστές σε ολόκληρο το Άγιον Όρος, πραγματοποιήθηκε το 1546 από τον ξακουστό ζωγράφο της Κρητικής Σχολής Θεοφάνη. Μια γενναιόδωρη προσφορά του βοεβόδα της Βλαχιάς Κατακουζηνού, επέτρεψε το χτίσιμο του επιβλητικού υδραγωγείου στην περιοχή που διευκόλυνε εξαιρετικά την καθημερινότητα των μοναχών.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι τσάροι της Ρωσίας με τις πλουσιοπάροχες χρηματοδοτήσεις αλλά και η εγκατάσταση Ρώσων μοναχών στα κελιά της μονής, προσέφεραν αξιόλογη υποστήριξη και ουσιαστική προσφορά στην αναγέννηση του μοναστικού βίου. Η κατάσταση ωστόσο τη δεκαετία του 1960 ήταν δραματική, καθώς οι μοναδικοί εναπομείναντες στην Μονή ήταν μόνο έντεκα υπερήλικες μοναχοί. Ως εκ θαύματος, το 1968 η ανανεωμένη και ενδυναμωμένη αδελφότητα, ξανάδωσε πνοή στην Μονή, και αποφάσισε να επανέλθει στους αυστηρούς πνευματικούς κοινοβιακούς κανονισμούς.

Στην τράπεζα της μονής υπάρχουν πολλές αξιόλογες τοιχογραφίες που αποδίδονται στην Κρητική Σχολή. Στο σκευοφυλάκιο της μονής φυλάσσεται πλούσια συλλογή από τα ιερά λείψανα, πολύτιμα λειτουργικά σκεύη, άμφια και άγιες εικόνες. Εξέχουσα θέση κατέχουν η χρυσοκέντητη εικόνα του Αγίου Νικολάου και κυρίως η ψηφιδωτή εικόνα του Αγίου Προστάτη της Μονής.

Η ιερή ψηφιδωτή εικόνα του Αγίου Νικολάου

Το σπουδαιότερο κειμήλιο στο Καθολικό της μονής είναι η ψηφιδωτή εικόνα του Αγίου Νικολάου. Η εικόνα χρονολογείται στον 14ο αιώνα και σύμφωνα με την ιερά παράδοση βρισκόταν στον βυθό της θάλασσας για 5 αιώνες. Μια μέρα, κάποιοι ταπεινοί ψαράδες την ανέσυραν και την προσέφεραν στους μοναχούς.Σε μια σχισμή στο μέτωπο του Αγίου είχε εγκατασταθεί ένα στρείδι, το οποίο θεωρήθηκε σημάδι των θαυματουργών δυνάμεων της εικόνας και από την παράδοση αυτή βγήκε το όνομα Άγιος Νικόλαος ο Στρειδάς. Το στρείδι που βρέθηκε πάνω στην εικόνα θεωρείται ένα ιερό κειμήλιο της μονής.

Η Ιερά Μονή Δοχειαρίου

Η Μονή ιδρύθηκε στα μέσα του 10 αιώνα από το μοναχό Ευθύμιο ο οποίος ήταν μαθητής του Οσίου Αθανασίου και Αρχειάρχης, δηλαδή αποθηκάριος στη Μονή Μεγίστης Λαύρας.Από τη λέξη Αρχειάριος η Μονή ονομάστηκε Μονή Αρχειαρίου.Η μονή διαθέτει βιβλιοθήκη με περισσότερα από 3.000 βιβλία και πάρα πολλά χειρόγραφα.Η Μονή είναι ελληνική και γιορτάζει την ημέρα των Αρχαγγέλων στις 8 Νοεμβρίου.Σήμερα η Μονή έχει 25 μοναχούς.

Στα μέσα του 16ου αιώνα (1568) κτίστηκε και εικονογραφήθηκε ο καθολικός Ναός και η τράπεζα. Οι τοιχογραφίες του Καθολικού αποδίδονται στον Κρητικό ζωγράφο Τζώρτζη.Οι τοιχογραφίες του Καθολικού αποδίδονται στον Κρητικό ζωγράφο Τζώρτζη.

Η ίδρυση της Μονής ανάγεται στο δεύτερο μισό του 10ου αιώνα και αποδίδεται στον Ευθύμιο, μαθητή του Οσίου Αθανασίου της Λαύρας, ο οποίος είχε στην υπηρεσία του “Δοχείου”, εξ ου και η ονομασία Δοχειαρίου.Στα μέσα του 16ου αιώνα (1568) κτίστηκε και εικονογραφήθηκε ο καθολικός Ναός και η τράπεζαΗ τοιχογράφηση της τράπεζας χρονολογείται στα 1676 και 1700 (βόρειο τμήμα).Οι τοιχογραφίες του Καθολικού αποδίδονται στον Κρητικό ζωγράφο Τζώρτζη.

Επίσης αξιοσημείωτη είναι και η βιβλιοθήκη της Μονής, όπου εκτός από τα πολύ σημαντικά ιστορικά έγγραφα, φυλάσσονται και περισσότερα από 400 χειρόγραφα.Είναι πολύ όμορφο παραλιακό μοναστήρι.

Η Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος – Το Ρώσικο Μοναστήρι

Βλέποντας τη Μονή του Αγίου Παντελεήμωνος από το καραβάκι, σου γεννάται η εντύπωσή ότι βλέπεις μια παραθαλάσσια πολιτεία με μεγάλα και πολλά κτήρια, άλλα εξαιρετικά φροντισμένα και άλλα εγκαταλειμμένα.

Πράγματι πρόκειται για ένα τεράστιο μοναστήρι το οποίο, μπορεί στην εποχή μας να φιλοξενεί περίπου 40 μοναχούς, παλαιότερα όμως φιλοξενούσε 1.000.

Σύμφωνα με πληροφορίες στις αρχές του 20ου αιώνα στη μονή υπήρχαν 2.000 μοναχοί.Πρέπει να τονίσουμε ότι η τραπεζαρία του μοναστηριού μπορεί να χωρέσει και 1000 φιλοξενούμενους.Πάντα οι μοναχοί της μονής ήταν Έλληνες και Ρώσσοι.

Πότε υπερτερούσαν οι Ρώσοι οπότε το μοναστήρι έπεφτε στα χέρια των Ρώσσων και πότε υπερτερούσαν οι Έλληνες οπότε το μοναστήρι έπεφτα στα χέρια των Ελλήνων.Π.χ το 1497 υπερτερούσαν οι Ρώσσοι, το 18 αιώνα τη ξαναπαίρνουν οι Έλληνες.Το 1875 τη ξαναπαίρνουν οι Ρώσσοι.Από αυτή τη χρονιά πάρθηκε η απόφαση η λειτουργία να γίνεται και στις δύο γλώσσες.Στην μονή είναι εγκατεστημένη αδελφότητα 40 μοναχών.

Στη βιβλιοθήκη της μονής υπάρχουν και φυλάσσονται πολύ θησαυροί, όπως 1320 ελληνικά και 600 σλάβικα χειρόγραφα, 20.000 βιβλία και στις δύο γλώσσες.Στη Μονή φυλάσσονται πολλές φορητές εικόνες και ένα πλήθος κειμηλίων και αμφίων.

Εδώ υπάρχει και η δεύτερη μεγαλύτερη καμπάνα στον κόσμο.

Έχει βάρος 13 τόνους, περιφέρεια 8.71 μέτρα και διάμετρο 2,71 μέτρα.Εκτός από τη τεράστια καμπάνα η Μονή έχει και άλλες 32 καμπάνες.Αξίζει τον κόπο να επισκεφθείτε την τεράστια καμπάνα της Μονής.Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη καμπάνα στον κόσμο και έχει βάρος 13 τόνους.Το 1765 το μοναστήρι μεταφέρθηκε πλάι στη θάλασσα και ονομάστηκε Ρούσικο.Στη σημερινή της θέση κοντά στη θάλασσα, μεταφέρθηκε το 1765 με την ονομασία Ρούσικο.Το Καθολικό που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Παντελεήμονα, άρχισε να κτίζεται το 1812 και τελείωσε το 1821.

Η Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας

Η μονή της Σίμωνος Πέτρα έχει επτά ορόφους, και ίσως είναι το ποιο εντυπωσιακό και επιβλητικό μοναστήρι του Αγίου Όρους.Το όνομά της το πήρε από τον ιδρυτή της, τον Όσιο Σίμωνα ο οποίος μόνασε εκεί τον 14 αιώνα και ο οποίος μάλιστα καταρχήν την ονόμασε Νέα Βηθλεέμ.

Αργότερα όμως της έδωσε το όνομα Σίμωνος Πέτρα από το όνομά του και λόγω του ότι ήταν κτισμένη πάνω σε ένα μεγάλο βράχο.Συχνά την ονομάζουν και Σιμωνόπετρα.

Το Καθολικό της Μονής δηλαδή ο ναός που βρίσκεται στο κέντρο του μοναστηριού κτίστηκε μετά την τελευταία πυρκαγιά και δεν είναι τοιχογραφημένο.Η Μονή κάηκε πολλές φορές, το 1580, το 1626 και για τελευταία φορά κάηκε φορά ολοκληρωτικά το 1891. Ξαναχτίστηκε με τη βοήθεια εράνων στη Ρωσία.Στη Μονή υπάρχει μια αδελφότητα 60 μοναχών, και γιορτάζει στις 25 Δεκεμβρίου τη Γέννηση του Χριστού.

Το Άγιο Όρος συνίσταται από είκοσι Ιερές Μονές. Σύμφωνα με την ιεραρχική τάξη οι Ιερές Μονές του Αγίου Όρους, καλούμενες και Αθωνικές, οι οποίες είναι αυτοδιοίκητες και διοικούνται σύμφωνα με τον εσωτερικό τους κανονισμό, τον οποίο ψηφίζουν οι ίδιες και εγκρίνει η Ιερά Κοινότητα, είναι οι εξής: